ساختار چرخدنده
- چرخدندههای با محورهای موازی
- چرخدندههای با محورهای غیرموازی
چرخ دنده های ساده
این چرخ دندهها ساده ترین چرخ دنده هایی هستند که دیده اید. آنها دندانه های مستقیم دارند و محور دو چرخ نیز موازی با یکدیگر قرار گرفته اند. گاهی تعداد زیادی از آنها را در کنار هم قرار میدهند تا سرعت را کاهش و قدرت را افزایش دهند.
در تعداد زیادی از وسایل از این چرخ دندهها استفاده میشود. مثلاً ساعت های کوکی، ساعت های اتوماتیک، ماشین لباسشویی، پنکه و ... . اما در اتومبیل به کار نمی آیند، چون سر و صدای زیادی دارند. هر بار که دندانه یک چرخ به دندانه چرخ روبرو میرسد، صدای کوچکی در اثر برخورد ایجاد میشود. میتوانید مجسم کنید وقتی تعداد زیادی از این چرخ دندهها با هم کار کنند، چه سر و صدایی راه میاندازند؟ تازه این برخوردها در دراز مدت، باعث شکستن دندانهها میشود. برای کاهش سر و صدا و افزایش عمر چرخ دندهها در بیشتر اتومبیلها از چرخ دنده های مارپیچ استفاده میکنند--علی شهروی--
چرخ دنده های مارپیچ
در ماشین تعداد زیادی چرخ دندهمارپیچ وجود دارد. به خاطر مایل بودن دندانه ها، هنگام درگیری نیروی زیادی به آنهاوارد میشود. به همین علت در وسایلی که از چرخ دنده های مارپیچی استفاده میکنندبلبرینگ هایی تعبیه شده است تا این فشار را تحمل کند. اگر زاویه دندانهها را بهدقت تنظیم کنیم، میتوان دو چرخ دنده را به دو محور عمود بر هم وصل کرد تا جهت چرخش 90 درجه تغییر کند
چرخ دنده های حلزونی
این چرخ دندهها زمانی مورد استفاده قرار میگیرند که بخواهیم تغییر زیادی در سرعت و یا قدرت ایجاد کنیم. معمولاً نسبت شعاع دو چرخ دنده 20:1 است و گاهی حتی به 300:1 و بیشتر نیز میرسد.
این چرخ دندهها یک خاصیت جالب هم دارند که در هیچ چرخ دنده دیگری پیدا نمی شود. چرخ بالایی (حلزون) میتواند به راحتی چرخ دیگر (چرخ دنده حلزونی) را حرکت دهد، ولی چرخ پایینی نمی تواند حلزون رابچرخاند. زاویه دنده های روی حلزون آنقدر کوچک است که وقتی چرخ پایینی بخواهد آن را بچرخاند، اصطکاک به حدی زیاد میشود که از حرکت حلزون جلوگیری میکند. این ویژگی به ما امکان استفاده از این چرخ دندهها را در جاهایی که به یک قفل خودکار نیاز داریم میدهد. فرض کنید از این چرخ دنده در یک بالابر استفاده کرده ایم؛ وقتی موتور بالابر از کار بیفتد، چرخ دندهها قفل میشوند و نمی گذارند بار پایین بیاید. معمولاً در دیفرانسیل کامیونها و خودروهای سنگین از این چرخ دندهها استفاده میشود.--علی شهروی--
محل کاربرد این نوع چرخ دندهها که بتواند حرکتهای دورانی را به حرکتهای افقی یا عمودی تبدیل کند . مانند جعبه فرمانهای اتومبیلها
چرخ دنده شانه ای
این چرخ دندهها برای تبدیل حرکت دورانی به حرکت خطی استفاده میشوند. یک مثال خوب برای این چرخ دندهها فرمان اتومبیل است. فرمان، چرخ دنده ای را میچرخاند که با چرخ شانه ای در تماس است. وقتی شما فرمان را میچرخانید، با توجه به جهت چرخش فرمان، شانه به سمت چپ و یا راست حرکت میکند و باعث حرکت چرخها میشود. در برخی از ترازوها نیز برای چرخاندن عقربه از سیستم مشابهی استفاده میشود